Problematisch middelengebruik vormt een grote uitdaging binnen de residentiële en justitiële jeugdzorg. Jongeren in deze instellingen kampen vaak met complexe problemen, zoals trauma's, gedragsstoornissen en sociale isolatie, die hen extra kwetsbaar maken voor verslavingsproblematiek. Brains4Use is een programma dat specifiek gericht is op het verminderen van middelengebruik, het onder controle krijgen van craving en het vergroten van motivatie voor gedragsverandering.
Dit onderzoek naar Brains4Use is mogelijk gemaakt door Kwaliteit Forensische Zorg Jeugd (KFZ-J), en uitgevoerd door zorginstelling Pluryn, in samenwerking met Stichting 180 en de Universiteit van Amsterdam. Het KFZ-J programma stelt middelen ter beschikking om de kwaliteit van zorg voor alle vormen van forensische zorg te verbeteren. Bijvoorbeeld door gedragsinterventies die erkend zijn als "goed onderbouwd" door te ontwikkelen naar een hoger niveau van effectiviteit. Doel daarvan is dat ze breed inzetbaar en implementeerbaar worden binnen de forensische jeugdzorg.
Wat maakt Brains4Use bijzonder?
Brains4Use is speciaal ontworpen voor jongeren in de residentiële en justitiële jeugdzorg. Het programma combineert motiverende gespreksvoering en cognitieve gedragstherapie (CGT) om gedragsverandering te stimuleren. Jongeren leren hun gebruikspatronen te herkennen, omgaan met triggers en een ondersteunend netwerk op te bouwen. De aanpak is gebaseerd op de cirkel van gedragsverandering van Prochaska & DiClemente, waarbij jongeren stap voor stap worden begeleid van bewustwording naar actie en volhouden. De kracht van Brains4Use ligt in het maatwerk: consulenten passen de methoden aan op de unieke situatie van iedere jongere. Dit maakt het programma zowel praktisch als effectief, zelfs in uitdagende omstandigheden.
Achter de cijfers: Het verhaal van Milan
Milan (17) kwam binnen in een gesloten jeugdzorginstelling met een zware rugzak. Hij gebruikte dagelijks cannabis en experimenteerde met harddrugs. Het programma Brains4Use voelde in eerste instantie als een verplichting; hij was terughoudend en sceptisch. “Ik heb geen probleem, iedereen doet dit,” zei hij tijdens de eerste sessie. Door motiverende gespreksvoering bracht zijn consulent hem voorzichtig in beweging. Ze praatten niet alleen over zijn gebruik, maar ook over wat hij wilde bereiken in zijn leven. Milan begon in te zien dat zijn middelengebruik hem belemmerde in het behalen van zijn doelen. Door CGT-technieken leerde hij herkennen wanneer hij de drang voelde om te gebruiken en hoe hij anders met stress kon omgaan. Langzaam maar zeker veranderde Milan’s houding. Tegen het einde van het programma gebruikte hij geen cannabis meer en had hij een parttimebaan bij een lokale fietsenmaker. “Voor het eerst voelt het alsof ik controle heb,” zei hij tijdens de laatste sessie. Milan’s verhaal laat zien hoe cruciaal het is om jongeren te motiveren en te ondersteunen.
Resultaten uit onderzoek
Brains4Use is uitgebreid geëvalueerd, en de resultaten zijn hoopvol, ook al is de onderzoekgroep klein:
- Bij vier van de zeven jongeren nam het middelengebruik duidelijk af.
- Bij twee van de drie deelnemers verminderde craving.
- Motivatie tot verandering verbeterde bij sommige deelnemers zichtbaar, hoewel dit proces per jongere sterk varieerde.
Deze resultaten onderstrepen dat gedragsverandering mogelijk is, zelfs in uitdagende omstandigheden.
Wel benadrukken de onderzoekers het belang van een lange termijn benadering en de noodzaak van maatwerk.
Wat kun jij doen als professional?
Brains4Use laat zien dat gedragsverandering begint met het versterken van motivatie en het bieden van praktische tools.
Als professional in de jeugdzorg kun je:
- Investeren in motiverende gespreksvoering: Help jongeren om hun eigen redenen voor verandering te ontdekken.
- Dagelijkse reflectie stimuleren: Gebruik dagstaten om inzicht te krijgen in gedragspatronen.
- Werken aan terugvalpreventie: Maak jongeren bewust van hun triggers en hoe ze hiermee om kunnen gaan.
- Samenwerking zoeken: Stem af met collega’s en integreer verschillende therapieën voor een holistische aanpak.
Wil jij het verschil maken voor jongeren in de forensische jeugdzorg?
Begin klein: introduceer elementen van motiverende gespreksvoering in je dagelijkse praktijk of start met een pilot binnen jouw instelling.
Neem contact op met het Expertisecentrum Forensische Psychiatrie (EFP) of bezoek de website van KFZ-J voor meer informatie over training en implementatie.
Samen kunnen we jongeren helpen en motiveren!