2020-16: Effectonderzoek naar de leerstraf So-Cool

Doelgroep

Jongeren van 12 tot 23 jaar met een IQ tussen 50 en 85 die delicten hebben gepleegd. 

So-Cool

Jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) komen vaker dan gemiddeld in aanraking met justitie. Eén van de verklarende factoren hiervoor is dat jongeren met een LVB vaak moeite hebben met sociale informatieverwerking (hierna: SIV). De gedragsinterventie Sociaal-Cognitieve Oplossingen Leren (So-Cool) is specifiek gericht op het verbeteren van SIV vaardigheden om zo recidive te voorkomen. Het wordt ingezet als leerstraf wanneer een jongere met een LVB een (eerste) delict heeft gepleegd.

In drie studies is voor het eerst de effectiviteit van So-Cool gemeten. Studie 1 betreft een effectstudie op basis van voor- en nameting van 411 trajecten, aangevuld met anonieme recidivegegevens van de Recidivemonitor. Studie 2 is een herhaalde casestudie waarin bij zes jongeren is ingezoomd op de langere termijn effecten van So-Cool. Studie 3 betreft een kwalitatieve analyse waarbij vijf jongeren, diens ouders en trainers en de twee supervisors zijn geïnterviewd over de succesfactoren en verbeterpunten van So-Cool.

Resultaten

Resultaten laten zien dat So-Cool effectief is in het verbeteren van de SIV vaardigheden, sociale probleemoplossingsvaardigheden en het zelfvertrouwen. Deze verbeteringen op korte termijn resulteren niet in het verlagen van het recidiverisico drie jaar later. De resultaten uit de casestudies laten zien dat boosters vrijwel niet worden uitgevoerd en wekken de suggestie dat met name de steun vanuit thuis en de vriendengroep van belang lijken te zijn voor het voorkomen van recidive. Uit de kwalitatieve studie blijkt tevens dat steun van het sociaal netwerk belangrijk is om de transfer van het geleerde in de training naar de praktijk te maken. Andere aandachtspunten die worden genoemd zijn de niet goed aansluitende meetinstrumenten die worden gebruikt in de training en verminderde effectiviteit voor jongeren die zich onttrekken aan de leerplicht of ouder zijn dan 20 jaar. Tot slot vinden jongeren, ouders en trainers So-Cool een leerzame gedragsinterventie die de jongeren inzicht geeft in hun eigen gedrag, hoe om te gaan met boosheid, hen leert beter te communiceren, en het zelfbeeld en zelfvertrouwen verbetert.

Conclusie is dat So-Cool effectief is in het behalen van de proximale doelen, maar dat de verbeteringen op korte termijn nog niet resulteren in het verlagen van het recidiverisico drie jaar later. Aanbevelingen voor doorontwikkeling richten zich daarom op het bestendigen van de korte termijn effecten en het verder versterken van een steunend netwerk voor jongeren met een LVB. Daarnaast zijn aanbevelingen gedaan voor ervaren knelpunten op het gebied van meetinstrumenten en de doelgroep afbakening.

Eindproduct

• Eindrapport
• De effectiviteit van de leerstraf So-Cool voor jongeren met een licht verstandelijke beperking

Uitvoerende partij

VanMontfoort in samenwerking met de Raad voor de Kinderbescherming, Jan Arends en de TOP-groep.