2019-04: Risicoscreening bij jongeren en jongvolwassenen

Doelgroep

Jongeren en jongvolwassenen met (ernstige) gedragsproblemen. 

Een laagdrempelige Risicoscreener

Binnen de justitiële jeugdhulpverlening is het goed in beeld krijgen van jongeren en jongvolwassenen van essentieel belang voor een optimale ondersteuning bij een succesvolle terugkeer naar de maatschappij. Het in kaart brengen van aanwezige risico- en beschermende factoren voor gewelddadig en niet-gewelddadig crimineel gedrag is niet eenvoudig. Binnen intensieve of langdurige interventies wordt hiervoor uitgebreide risicotaxatie toegepast. Binnen minder intensieve trajecten is dit echter niet altijd haalbaar. Risicoscreening zou van waarde kunnen zijn in situaties waarin behoefte is aan een gedegen risico-inventarisatie, maar waar uitgebreide risicotaxatie doorgaans niet voor alle jongeren uitvoerbaar is, zoals binnen kortdurend intramuraal verblijf of in de ambulante behandeling of begeleiding. In dit ontwikkelproject is op basis van literatuuronderzoek en inbreng vanuit de brede justitiële behandel- en begeleidingspraktijk een pilotinstrument ontwikkeld voor globale risico-inventarisatie bij jongeren en jongvolwassenen.

Resultaten

De Risicoscreener Jeugd is bedoeld voor het op eenvoudige wijze in kaart brengen van risico- en beschermende factoren op basis waarvan een inschatting gemaakt kan worden aangaande zorgen over gewelddadig gedrag naar anderen en zorgen over niet-gewelddadig crimineel gedrag. Dit is geen vervanging van uitgebreide risicotaxatie, maar een eerste risico-inventarisatie op basis waarvan opschaling naar verdiepende risicotaxatie mogelijk is.

Uit een retrospectief pilotonderzoek blijkt dat de Risicoscreener Jeugd een goede interbeoordelaarsbetrouwbaarheid heeft, goed aansluit bij uitgebreide risicotaxatie-instrumenten en een prima voorspellende waarde toont voor recidive. In een prospectief praktijkonderzoek binnen acht pilotinstellingen, waaronder alle JJI’s en enkele ambulante en reclasseringsinstellingen, werd gebruikersfeedback verzameld. De reacties waren positief en deelnemers zagen potentie voor brede toepassing. Op basis van de onderzoeksresultaten is Versie 1 van de handleiding ontwikkeld, later verfijnd tot Versie 2 na verdere implementatie en feedback. Het instrument omvat twee historische factoren, zes dynamische risicofactoren en zes dynamische beschermende factoren, waarmee professionals risico’s op gewelddadig en niet-gewelddadig crimineel gedrag inschatten. Naast de risicoscreening door professionals zijn de RS-J Zelfbeoordeling (jongerenversie) en de RS-J Netwerkbeoordeling (ouder versie) ontwikkeld. Middels de drieweg benadering van het beoordelen van de risico- en beschermende factoren door de professional, de jongere en het netwerk kunnen verschillende inzichten waardevol samenkomen en kan in gezamenlijkheid het traject van de jongere zo passend mogelijk worden vormgegeven.

Risicoscreener Jeugd Versie 2

Vanaf 1 januari 2024 is de Risicoscreener Jeugd Versie 2 in gebruik. Deze versie is ontwikkeld op basis van feedback uit verschillende praktijkinstellingen die gewerkt hebben met Versie 1 van de Risicoscreener Jeugd. De Risicoscreener Jeugd Versie 2 bevat een aantal wijzigingen ten opzichte van de vorige versie:

De dynamische risicofactor R6 Financiële problemen is toegevoegd aangezien deze factor duidelijk gemist werd en vaak als belangrijke factor wordt gezien. Van enkele bestaande factoren zijn details aangepast. Zo is van de risicofactor R3 Problematisch middelengebruik de titel aangepast om de essentie van deze factor duidelijker te maken. Verder zijn bij verschillende factoren de voorbeelden verduidelijkt en is meer uitleg gegeven over het context gebonden beoordelen van de factoren. Bij de historische risicofactoren is de optie toegevoegd om aan te geven welke eerdere delicten nog niet afgedaan (lopend) zijn. Daarnaast is de scoringstermijn aangepast. Waar factoren voorheen ingeschat werden met het oog op de komende 6 maanden, worden ze in Versie 2 ingeschat voor het ‘hier en nu’ om zo de factoren concreter en betrouwbaarder te kunnen beoordelen. Ook zijn onderwerpen als de invloed van sociale media, het belang van ergens bij horen, armoede en onveiligheid in de wijk meer belicht. Ten slotte is naast de RS-J voor professionals en de RS-J Zelfbeoordeling ook de RS-J Netwerkbeoordeling toegevoegd.

Eindproducten

• Risicoscreener Jeugd Versie 2 - handleiding digitaal
• Risicoscreener Jeugd Versie 2 - handleiding printbaar
• Risicoscreener Jeugd V2 Professional beoordelingsformulier - beknopt
• Risicoscreener Jeugd V2 Professional beoordelingsformulier - uitgebreid
• Risicoscreener Jeugd V2 Professional beoordelingsformulier - uitgebreid - herhaalde metingen / meerdere contexten
• Risicoscreener Jeugd V2 Zelfbeoordelingsformulier
• Risicoscreener Jeugd V2 Netwerkbeoordelingsformulier
• Eindrapport

Uitvoerende partij

Stichting AmsterdamUMC (VUmc), afdeling Risicojeugd (Kinder- en Jeugdpsychiatrie) en SAPROF international, in samenwerking met alle justitiële jeugdinrichtingen (JJI's), uiteenlopende ambulante zorginstellingen en de Academische Werkplaats Risicojeugd (AWRJ).